Αγαπητός εντός και εκτός συνόρων, ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας υπήρξε πρωτεργάτης στην «Ανοιξη της Πράγας» το 1968 και στη «Βελούδινη Επανάσταση» το 1989. Θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, φυλακίστηκε πολλές φορές, ενώ σε όλη τη διάρκεια της ζωής του υπερασπιζόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο πρωτεργάτης της Ανοιξης της Πράγας, Βάτσλαβ Χάβελ, «έφυγε» χθες έπειτα από μακροχρόνια ασθένεια σε ηλικία 75 ετών. Είχε αποκτήσει αναπνευστικά προβλήματα ως συνέπεια της κράτησής του στις φυλακές επί κομμουνιστικού καθεστώτος, ενώ το 1996 είχε χειρουργηθεί για καρκίνο του πνεύμονα. Τότε ήταν που υποχρεώθηκε να απαρνηθεί μία από τις αγαπημένες «αμαρτίες» του, το κάπνισμα. Δύο χρόνια αργότερα είχε υποστεί έμφραγμα, το οποίο κατάφερε να ξεπεράσει, αλλά η υγεία του είχε ήδη επιβαρυνθεί αρκετά.
Ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας ήταν αγαπητός εντός και εκτός συνόρων για την πολιτική δράση του. Κατά τη θητεία του οδήγησε τη χώρα του στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, ενώ παρά τη διαφωνία του αποδέχτηκε την έστω και βελούδινη διάσπασή της.
Η πολιτική του διαδρομή ξεκίνησε όταν ήταν ήδη φτασμένος θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, και το 1968 πρωτοστάτησε μιλώντας δημοσίως εναντίον του καθεστώτος υπό τον πρόεδρο Γκουστάβ Χούσακ. Τα έργα του είχαν απαγορευθεί από το καθεστώς, ο ίδιος φυλακίστηκε πολλές φορές και καταδιωκόταν συνεχώς, παρ' όλα αυτά δεν σταμάτησε στιγμή να γράφει θεατρικά και δοκίμια. Οσο βρισκόταν στη φυλακή επεξεργαζόταν τα «Γράμματα προς την Ολγα», που ήταν επιστολές προς τη σύζυγό του.
Στράφηκε ενεργότερα στην πολιτική από το 1977 όταν υπέγραψε τη Χάρτα 77, ένα μανιφέστο υπέρ των πολιτικών αλλαγών στη χώρα. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του άλλωστε υπερασπιζόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μπαινόβγαινε στη φυλακή παρά τις αντιδράσεις από το εξωτερικό και συνελήφθη τελευταία φορά στις αρχές του 1989, τη στιγμή που το κλίμα υπέρ των αλλαγών στην Τσεχοσλοβακία ήταν όλο και πιο δυνατό. Αυτή τη φορά η διεθνής κατακραυγή ήταν σαρωτική και οδήγησε στην απελευθέρωσή του τον Μάιο της ίδιας χρονιάς. Λίγους μήνες αργότερα το καθεστώς κατέρρευσε δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση δημοκρατίας.
Ο Χάβελ ήταν εκ των πρωταγωνιστών της «Βελούδινης Επανάστασης», το βάρος της οποίας έφεραν πρωτίστως οι φοιτητές και οι καλλιτέχνες, και έγινε ο εκπρόσωπος του φόρουμ πολιτών που διαμορφώθηκε λόγω των εξελίξεων. Μετά την πτώση του κομμουνισμού έγινε τον Δεκέμβριο του 1989 ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας και τον Ιούλιο του 1990 οδήγησε τη χώρα σε ελεύθερες εκλογές.
Oι Rolling Stones
Από τους πρώτους ξένους που έφτασαν στην Τσεχοσλοβακία μόλις επετράπη η είσοδος ήταν οι Rolling Stones, καθώς ήταν γνωστό ότι ο Χάβελ ήταν λάτρης της ροκ μουσικής.
Το 1992 δεν συγκέντρωσε αρκετές ψήφους από τους βουλευτές για να ανανεώσει τη θητεία του στον προεδρικό θώκο και παραιτήθηκε.
Μετά το «διαζύγιο» με τη Σλοβακία, το 1993, όμως, εξελέγη άνευ αντιπάλου πρόεδρος της Τσεχίας, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 2003.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του η Τσεχία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και έκανε τα πρώτα της ευρωπαϊκά βήματα. Η χώρα εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ενωση λίγους μήνες μετά την αποχώρηση του Χάβελ από την πολιτική. Με το τέλος της πολιτικής καριέρας του επέστρεψε στο θέατρο παρουσιάζοντας νέα έργα, όμως δεν έπαψε να σχολιάζει την επικαιρότητα και τις εξελίξεις.
Το προσόν του
Ειρηνικός ακτιβιστής
Το μεγαλύτερο προσόν του ήταν ο ακτιβισμός με ειρηνικά μέσα, τον οποίο πρέσβευε, ενώ η ηρεμία που απέπνεε ως πρόεδρος επιδρούσε θετικά στους συμπολίτες του. Υπήρξαν, ωστόσο, αρκετοί που είχαν αντιδράσει στις παρεμβάσεις του και τις εκκλήσεις του για ηρεμία, θεωρώντας ότι υπερβαίνει τον θεσμικό ρόλο του. Είχε προταθεί αρκετές φορές για το Νόμπελ Ειρήνης, χωρίς να βραβευτεί. Τιμήθηκε όμως με βραβεία για τη φιλειρηνική δράση του.
«Οντας στην εξουσία, είμαι μόνιμα ύποπτος στον εαυτό μου»
Εδινε μαθήματα Δημοκρατίας
«Oσοι ισχυρίζονται ότι η πολιτική είναι βρώμικη, ψεύδονται. Η πολιτική είναι απλώς μια δουλειά που απαιτεί ιδιαίτερα καθαρούς ανθρώπους, επειδή είναι πολύ εύκολο, ασκώντας το επάγγελμα αυτό, να σπιλωθούμε ηθικά». Ο Βάτσλαβ Χάβελ, με το βελούδινο βλέμμα και χαμόγελο, με τη φινέτσα του διανοούμενου και του πολιτικού, βρισκόταν στην Αθήνα στις 23 Μαΐου 1993. Είχε έρθει για να παραλάβει το διεθνές βραβείο Ωνάση, που του είχε απονεμηθεί για την προστασία της ανθρωπότητας.
Μερικούς μήνες πριν (τον Φεβρουάριο) είχε γίνει πρόεδρος της Τσεχίας. Τον Νοέμβριο του '92 είχε χάσει έναν πολυαγαπημένο συμμαχητή του, τον Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Η λύπη και η νοσταλγία του ήταν εμφανείς κατά τη διάρκεια μιας μικρής συζήτησης που είχαμε στη δεξίωση των βραβείων.
Ντούμπτσεκ
Ο Ντούμπτσεκ του έλειπε κυρίως τότε, επειδή τα προβλήματα της νεαρής χώρας τους ήταν πάρα πολλά, αλλά και επειδή οι κόποι τους μόλις είχαν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Ο Χάβελ έδινε συχνά με τους λόγους του μαθήματα Δημοκρατίας, διερευνώντας λεπτότατες πτυχές και κρυμμένες αποχρώσεις. «Βρέθηκα σε έναν κόσμο προνομίων, εξαιρέσεων, ευνοιών, σ' έναν κόσμο όπου οι ευνοούμενοι σε λίγο δεν θα θυμούνται πια πόσο κοστίζει το εισιτήριο του τραμ ή το βούτυρο, πώς ψήνεται ο καφές, πώς οδηγούν αυτοκίνητο ή πώς τηλεφωνούν. Βρίσκομαι λοιπόν στο κατώφλι εκείνου ακριβώς του κόσμου που όλη μου τη ζωή επέκρινα», είχε πει σε ομιλία του, η οποία ολοκληρωνόταν με μια σπουδαία αποστροφή: «Οντας στην εξουσία, είμαι μόνιμα ύποπτος στον εαυτό μου». Πράγματι γενναία αναγνώριση για κάποιον που είχε την εντιμότητα να δει και να περιγράψει τον πειρασμό της εξουσίας, προσπαθώντας, σε όλη του τη ζωή, να μην υποκύψει σε αυτούς».
Τα μηνύματα των ηγετών
Φόρος τιμής στον «μεγάλο Ευρωπαίο»
Σοκαρισμένος από την είδηση του θανάτου του, σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος έσπευσε χθες να αποτίσει φόρο τιμής στον «μεγάλο Ευρωπαίο» Βάτσλαβ Χάβελ. «Μαζί σας θρηνούμε τον θάνατο ενός μεγάλου Ευρωπαίου, ο αγώνας του για τη δημοκρατία και την ελευθερία θα μας μείνει αξέχαστος, έγραψε η καγκελάριος Α. Μέρκελ στη συλλυπητήρια επιστολή της προς τον νυν πρόεδρο της Τσεχίας, Βάτσλαβ Κλάους. O Βρετανός πρωθυπουργός Ντ. Κάμερον τόνισε πως «η Ευρώπη χρωστάει πάρα πολλά στον Χάβελ», καθώς αυτός «οδήγησε τους Τσέχους μακριά από την τυραννία και βοήθησε ώστε να εδραιωθεί η δημοκρατία σε ολόκληρη τη Γηραιά Ηπειρο». Παρόμοιο το κλίμα και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να δηλώνει «εμπνευσμένος» από το παράδειγμα του Βάτσλαβ Χάβελ, ο οποίος άλλωστε «ήταν φίλος της Αμερικής», και με τον πρώην πρόεδρο Τζ. Μπους να ξεχωρίζει τον θανόντα ως «έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες της ελευθερίας».
Ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας ήταν αγαπητός εντός και εκτός συνόρων για την πολιτική δράση του. Κατά τη θητεία του οδήγησε τη χώρα του στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, ενώ παρά τη διαφωνία του αποδέχτηκε την έστω και βελούδινη διάσπασή της.
Η πολιτική του διαδρομή ξεκίνησε όταν ήταν ήδη φτασμένος θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, και το 1968 πρωτοστάτησε μιλώντας δημοσίως εναντίον του καθεστώτος υπό τον πρόεδρο Γκουστάβ Χούσακ. Τα έργα του είχαν απαγορευθεί από το καθεστώς, ο ίδιος φυλακίστηκε πολλές φορές και καταδιωκόταν συνεχώς, παρ' όλα αυτά δεν σταμάτησε στιγμή να γράφει θεατρικά και δοκίμια. Οσο βρισκόταν στη φυλακή επεξεργαζόταν τα «Γράμματα προς την Ολγα», που ήταν επιστολές προς τη σύζυγό του.
Στράφηκε ενεργότερα στην πολιτική από το 1977 όταν υπέγραψε τη Χάρτα 77, ένα μανιφέστο υπέρ των πολιτικών αλλαγών στη χώρα. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του άλλωστε υπερασπιζόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μπαινόβγαινε στη φυλακή παρά τις αντιδράσεις από το εξωτερικό και συνελήφθη τελευταία φορά στις αρχές του 1989, τη στιγμή που το κλίμα υπέρ των αλλαγών στην Τσεχοσλοβακία ήταν όλο και πιο δυνατό. Αυτή τη φορά η διεθνής κατακραυγή ήταν σαρωτική και οδήγησε στην απελευθέρωσή του τον Μάιο της ίδιας χρονιάς. Λίγους μήνες αργότερα το καθεστώς κατέρρευσε δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση δημοκρατίας.
Ο Χάβελ ήταν εκ των πρωταγωνιστών της «Βελούδινης Επανάστασης», το βάρος της οποίας έφεραν πρωτίστως οι φοιτητές και οι καλλιτέχνες, και έγινε ο εκπρόσωπος του φόρουμ πολιτών που διαμορφώθηκε λόγω των εξελίξεων. Μετά την πτώση του κομμουνισμού έγινε τον Δεκέμβριο του 1989 ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας και τον Ιούλιο του 1990 οδήγησε τη χώρα σε ελεύθερες εκλογές.
Oι Rolling Stones
Από τους πρώτους ξένους που έφτασαν στην Τσεχοσλοβακία μόλις επετράπη η είσοδος ήταν οι Rolling Stones, καθώς ήταν γνωστό ότι ο Χάβελ ήταν λάτρης της ροκ μουσικής.
Το 1992 δεν συγκέντρωσε αρκετές ψήφους από τους βουλευτές για να ανανεώσει τη θητεία του στον προεδρικό θώκο και παραιτήθηκε.
Μετά το «διαζύγιο» με τη Σλοβακία, το 1993, όμως, εξελέγη άνευ αντιπάλου πρόεδρος της Τσεχίας, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 2003.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του η Τσεχία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και έκανε τα πρώτα της ευρωπαϊκά βήματα. Η χώρα εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ενωση λίγους μήνες μετά την αποχώρηση του Χάβελ από την πολιτική. Με το τέλος της πολιτικής καριέρας του επέστρεψε στο θέατρο παρουσιάζοντας νέα έργα, όμως δεν έπαψε να σχολιάζει την επικαιρότητα και τις εξελίξεις.
Το προσόν του
Ειρηνικός ακτιβιστής
Το μεγαλύτερο προσόν του ήταν ο ακτιβισμός με ειρηνικά μέσα, τον οποίο πρέσβευε, ενώ η ηρεμία που απέπνεε ως πρόεδρος επιδρούσε θετικά στους συμπολίτες του. Υπήρξαν, ωστόσο, αρκετοί που είχαν αντιδράσει στις παρεμβάσεις του και τις εκκλήσεις του για ηρεμία, θεωρώντας ότι υπερβαίνει τον θεσμικό ρόλο του. Είχε προταθεί αρκετές φορές για το Νόμπελ Ειρήνης, χωρίς να βραβευτεί. Τιμήθηκε όμως με βραβεία για τη φιλειρηνική δράση του.
«Οντας στην εξουσία, είμαι μόνιμα ύποπτος στον εαυτό μου»
Εδινε μαθήματα Δημοκρατίας
«Oσοι ισχυρίζονται ότι η πολιτική είναι βρώμικη, ψεύδονται. Η πολιτική είναι απλώς μια δουλειά που απαιτεί ιδιαίτερα καθαρούς ανθρώπους, επειδή είναι πολύ εύκολο, ασκώντας το επάγγελμα αυτό, να σπιλωθούμε ηθικά». Ο Βάτσλαβ Χάβελ, με το βελούδινο βλέμμα και χαμόγελο, με τη φινέτσα του διανοούμενου και του πολιτικού, βρισκόταν στην Αθήνα στις 23 Μαΐου 1993. Είχε έρθει για να παραλάβει το διεθνές βραβείο Ωνάση, που του είχε απονεμηθεί για την προστασία της ανθρωπότητας.
Μερικούς μήνες πριν (τον Φεβρουάριο) είχε γίνει πρόεδρος της Τσεχίας. Τον Νοέμβριο του '92 είχε χάσει έναν πολυαγαπημένο συμμαχητή του, τον Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Η λύπη και η νοσταλγία του ήταν εμφανείς κατά τη διάρκεια μιας μικρής συζήτησης που είχαμε στη δεξίωση των βραβείων.
Ντούμπτσεκ
Ο Ντούμπτσεκ του έλειπε κυρίως τότε, επειδή τα προβλήματα της νεαρής χώρας τους ήταν πάρα πολλά, αλλά και επειδή οι κόποι τους μόλις είχαν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Ο Χάβελ έδινε συχνά με τους λόγους του μαθήματα Δημοκρατίας, διερευνώντας λεπτότατες πτυχές και κρυμμένες αποχρώσεις. «Βρέθηκα σε έναν κόσμο προνομίων, εξαιρέσεων, ευνοιών, σ' έναν κόσμο όπου οι ευνοούμενοι σε λίγο δεν θα θυμούνται πια πόσο κοστίζει το εισιτήριο του τραμ ή το βούτυρο, πώς ψήνεται ο καφές, πώς οδηγούν αυτοκίνητο ή πώς τηλεφωνούν. Βρίσκομαι λοιπόν στο κατώφλι εκείνου ακριβώς του κόσμου που όλη μου τη ζωή επέκρινα», είχε πει σε ομιλία του, η οποία ολοκληρωνόταν με μια σπουδαία αποστροφή: «Οντας στην εξουσία, είμαι μόνιμα ύποπτος στον εαυτό μου». Πράγματι γενναία αναγνώριση για κάποιον που είχε την εντιμότητα να δει και να περιγράψει τον πειρασμό της εξουσίας, προσπαθώντας, σε όλη του τη ζωή, να μην υποκύψει σε αυτούς».
Τα μηνύματα των ηγετών
Φόρος τιμής στον «μεγάλο Ευρωπαίο»
Σοκαρισμένος από την είδηση του θανάτου του, σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος έσπευσε χθες να αποτίσει φόρο τιμής στον «μεγάλο Ευρωπαίο» Βάτσλαβ Χάβελ. «Μαζί σας θρηνούμε τον θάνατο ενός μεγάλου Ευρωπαίου, ο αγώνας του για τη δημοκρατία και την ελευθερία θα μας μείνει αξέχαστος, έγραψε η καγκελάριος Α. Μέρκελ στη συλλυπητήρια επιστολή της προς τον νυν πρόεδρο της Τσεχίας, Βάτσλαβ Κλάους. O Βρετανός πρωθυπουργός Ντ. Κάμερον τόνισε πως «η Ευρώπη χρωστάει πάρα πολλά στον Χάβελ», καθώς αυτός «οδήγησε τους Τσέχους μακριά από την τυραννία και βοήθησε ώστε να εδραιωθεί η δημοκρατία σε ολόκληρη τη Γηραιά Ηπειρο». Παρόμοιο το κλίμα και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να δηλώνει «εμπνευσμένος» από το παράδειγμα του Βάτσλαβ Χάβελ, ο οποίος άλλωστε «ήταν φίλος της Αμερικής», και με τον πρώην πρόεδρο Τζ. Μπους να ξεχωρίζει τον θανόντα ως «έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες της ελευθερίας».
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου