Τελευταίο κρούσμα προέκυψε με αφορμή το μετεκλογικό διάλογο επί του πρακτέου. Η νύξη για μια μεγάλη δημοκρατική, πατριωτική παράταξη της Αριστεράς προκάλεσε αντίλογο που κατέληξε σε ένα οιονεί δίλημμα. Ή Αριστερά ταξική και διεθνιστική ή μια διαταξική παράταξη με συγκολλητική ουσία τον πατριωτισμό. Ή κυβέρνηση αριστερή ή κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας, κατά παραπλήσια εκδοχή. Οι αντιδρώντες προφανώς ενστερνίζονται τον βαθύ πατριωτισμό της Αριστεράς, τον οποίον όμως μάλλον επιθυμούν να υπονοείται παρά να αναδεικνύεται, για να μην αλλοιωθεί δήθεν η ταξική και ριζοσπαστική φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ. Αντί της φοβικής αυτής στάσης, θα μπορούσαν να παρέμβουν παραγωγικότερα ορίζοντας τον αριστερό πατριωτισμό και αντιδιαστέλλοντας τα ποιοτικά του στοιχεία, προτείνοντας ταυτόχρονα τη δοσολογία εθνικού - διεθνικού, ταξικού - πατριωτικού στο μείγμα της πολιτικής του κόμματος. Ή ακόμη να εμμείνουν στην ανάγκη μιας ρητορικής χωρίς επικοινωνιακές σκοπιμότητες που δεν θα θυμίζει τον παλαιοπασοκικό απωθητικό λόγο.
Επειδή το θέμα έχει ποικίλες προεκτάσεις και σημαντικό αντίκτυπο στην εφαρμοζόμενη πολιτική του κόμματος, θα επιχειρηθεί η εμβάθυνσή του, όσο επιτρέπουν τα περιθώρια ενός άρθρου.
Εν πρώτοις δύο θεωρητικές επισημάνσεις. Στις σημερινές παγκοσμιοποιημένες κοινωνίες, με πανσπερμία αντιλήψεων και πολύπλοκη κοινωνική διαστρωμάτωση (πολλά ενδιάμεσα και αυτονομημένα μικροαστικά στρώματα, διασπορά, κινητικότητα και ετερογένεια εργατικής τάξης κ.λπ.), η κλασική διαίρεση - αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας δεν μπορεί να αποτελεί το μοναδικό ερμηνευτικό εργαλείο και οδηγό δράσης. Δεύτερο και σημαντικότερο. Ενώ είναι κοινώς παραδεκτή η αλληλεπίδραση βάσης - εποικοδομήματος, τμήματα της Αριστεράς εξακολουθούν να αγνοούν ή να υποβαθμίζουν την αυτοτελή επίδραση των μορφών του εποικοδομήματος. Πρόκειται για τους ιδεολογικούς μηχανισμούς (εκπαίδευση, δικαιοσύνη, πολιτισμός, ιστορία, θρησκεία, φιλοσοφία κ.λπ.) που διαμορφώνουν κοινωνικές συνειδήσεις, αναπαράγοντας μυθοπλασίες και εξάπτοντας το φαντασιακό των ανθρώπων.
Οι παραπάνω σκέψεις έρχονται να συναρθρωθούν με τις ιστορικές εμπειρίες στην Ελλάδα και αλλαχού. Σε περιόδους εκτάκτων συνθηκών (πόλεμοι, κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις) είναι έκδηλη η τάση καταφυγής στο οικείο κοινοτικό περιβάλλον, περιχαράκωσης στον εθνικό κορμό, αναπόλησης του ιστορικού πλαισίου και πρόσδεσης σε παραδοσιακές αξίες του παρελθόντος. Η ελληνική Αριστερά μεγαλούργησε όταν συνυπολόγιζε αυτά τα δεδομένα, συνδέοντας την κοινωνική με την εθνική χειραφέτηση - απελευθέρωση (ΕΑΜ). Αλλά και η εκτόξευση της ΕΔΑ μετέπειτα, εν μέσω κακουχιών και διώξεων, βασίστηκε σε ευρείες συσπειρώσεις, με έντονο το εθνικολαϊκό στοιχείο και διείσδυση σε πυλώνες του εποικοδομήματος (πολιτισμό κ.λπ.). Την ίδια στρατηγική ακολούθησε ο Αλιέντε και νεότεροι ηγέτες της Λ. Αμερικής για την άνοδο στην εξουσία. (Αλήθεια, ο Τσάβες με την ποπουλίστικη ιδιομορφία, τον οποίον άπαντες υπολήπτονται, που κατατάσσεται στην ταξική ή πατριωτική Αριστερά;). Αντίθετα, οσάκις η Αριστερά διεξήγαγε μονομέτωπο ταξικό αγώνα, συσπείρωνε το μπλοκ των αστικών δυνάμεων και οδηγούνταν σε περιθωριοποίηση και ταπεινωτικές ήττες. Την ίδια παταγώδη πτώση υπέστησαν οι χώρες του (αν)υπαρκτού σοσιαλισμού γιατί περιφρόνησαν όλες τις πτυχές του εποικοδομήματος.
Ας έλθουμε τώρα στη σημερινή Ελλαδική πραγματικότητα και τα απορρέοντα καθήκοντα του ΣΥΡΙΖΑ. Στη χώρα μας καταστρέφεται η εργατική τάξη αλλά και μεγάλο τμήμα του συσσωρευμένου κεφαλαίου, μάλιστα οι ωδίνες της αφανιζόμενης μεσαίας τάξης είναι εντονότερες. Χρέος του ΣΥΡΙΖΑ είναι να προσεταιριστεί όλα τα πληττόμενα στρώματα χωρίς εξαιρέσεις, πολλώ μάλλον όταν τίθεται απ' όλες τις «φυλές» του κόμματος ως διακύβευμα η σωτηρία και ανόρθωση της χώρας μέσω ενός μεταβατικού προγράμματος διεξόδου. Ο στόχος απαλλαγής από τα δεσμά της τρόικας και των δανειστών ισοδυναμεί με ανάκτηση κυριαρχίας και αυτοδιάθεσης και υπό την έννοια αυτή υπερβαίνει το συνήθη ρόλο της Αριστεράς. Εδώ υπεισέρχεται ο πατριωτισμός της ρόλος όχι μόνο ως ένα, μεταξύ άλλων, ενοποιητικό στοιχείο διαφορετικών κοινωνικών δυνάμεων αλλά και ως όχημα αφύπνισης και έγερσης.
Η επιδιωκόμενη άλλωστε ηγεμονία της εργατικής τάξης προϋποθέτει τη συστράτευση της πλειοψηφίας του λαού στη βάση ενός ανώτερου σκοπού, που είναι, στη σημερινή συγκυρία, η εθνική κυριαρχία, η αλληλεγγύη και η κοινωνική συνοχή (εξαιρούνται φυσικά οι φορείς του παρασιτικού και κρατικοδίαιτου κεφαλαίου, με τους οποίους η ρήξη πρέπει να είναι ολοκληρωτική).
Ο ΣΥΡΙΖΑ καθυστέρησε να αναδείξει τα πατριωτικά του χαρακτηριστικά, αφήνοντας έκθετο τον λαό στα ανορθολογικά κηρύγματα πατριδοκάπηλων λαϊκιστών της Δεξιάς και Ακροδεξιάς. Αντιμετωπίζει ακόμη και σήμερα αμήχανα ουκ ολίγους καλοπροαίρετους πολίτες με ιδιαίτερες ευαισθησίες που ανακαλύπτουν τη συλλογικότητα μέσω της ανάγκης διαφύλαξης της εθνικής ταυτότητας και της πολιτισμικής ομοιογένειας. Οι πολίτες αυτοί θεωρούν ότι η Αριστερά δεν αφουγκράζεται και δεν απαντά πειστικά στους προβληματισμούς και ανησυχίες τους (π.χ. οι μη αρκούντως εξισορροπημένες θέσεις μας για το μεταναστευτικό). Στο έλλειμμα αυτό οφείλεται κατά ένα μέρος η συγκράτηση της δυναμικής του κόμματος, συνεπώς επιβάλλεται διορθωτική προσαρμογή.
Οι ανησυχούντες ανασύρουν τραυματικές μνήμες του παρελθόντος, όταν στρατηγικές τύπου ΕΛΕ ή ΕΑΔΕ εξαφάνιζαν το αριστερό στίγμα και οδηγούσαν κόμματα στην αφομοίωση και τον εκφυλισμό. Παραγνωρίζουν ότι το παρελθόν δεν μεταφέρεται μηχανιστικά στο παρόν και κυρίως ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει σχέση με κόμματα του παρελθόντος. Η διεθνιστική κληρονομιά, ο οικουμενισμός, το κοινωνικό πρόταγμα, η ταξική μεροληψία είναι τα συστατικά του στοιχεία και με αυτά θα πορευτεί αταλάντευτα.
Ας τελειώνουμε λοιπόν με τα φοβικά σύνδρομα και τα περίκλειστα τείχη. Εκείνο που λείπει σήμερα δεν είναι η άμυνα, αλλά η γενικευμένη επίθεση. Η εισβολή στο πεδίο του αντιπάλου, η ανάμειξη με το ετερόκλητο πλήθος, η εκμετάλλευση των εσωτερικών αντιφάσεων του αστικού μπλοκ εξουσίας. Με αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη και πίστη στην υπεροχή των ιδεών μας. Σ' αυτό το επίπεδο θα κριθούν όλα.
* Ο Ν. Χατζηγιαννάκης είναι μέλος της Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ Γλυφάδας
