Abraham Maslow: Η Ιεράρχηση των Ανθρωπίνων Αναγκών

Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς; Σύμφωνα με τον ανθρωπιστή ψυχολόγο Αβραάμ Μάσλοου, οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα με σκοπό να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες ανάγκες.

O Μάσλοου σύστησε για πρώτη φορά την έννοια της ιεράρχησης των ανθρωπίνων αναγκών σε ερευνητική εργασία που δημοσιεύθηκε το 1943 με τίτλο «A Theory of Human Motivation» καθώς και του βιβλίου Μotivation and Personality που ακολούθησε. Η συγκεκριμένη ιεράρχηση υποδεικνύει ότι οι άνθρωποι κινητοποιούνται πρωτίστως στην ικανοποίηση των πλέον βασικών αναγκών προτού προχωρήσουν στην ικανοποίηση άλλων πιο σύνθετων αναγκών.

Η συγκεκριμένη ιεράρχηση απεικονίζεται συχνά με την μορφή πυραμίδας. Στα κατώτερα επίπεδα της πυραμίδας συνομαδώνονται οι βασικότερες ανθρώπινες ανάγκες, ενώ οι πιο σύνθετες ανάγκες εντοπίζονται στην κορυφή της πυραμίδας. Οι ανάγκες της βάσης της πυραμίδας του Maslow αποτελούν τις φυσιολογικές/βιολογικές ανθρώπινες ανάγκες, συμπεριλαμβάνοντας την ανάγκη για τροφή, νερό, ύπνο, και θέρμανση. Από την στιγμή που ικανοποιούνται οι συγκεκριμένες ανάγκες οι άνθρωποι κινούνται προς το επόμενο επίπεδο αναγκών, που συμπεριλαμβάνουν τις ανάγκες για ασφάλεια και προστασία.

Καθώς οι άνθρωποι κινούνται προς την κορυφή της πυραμίδας, οι ανάγκες καθίστανται ολοένα και περισσότερο ψυχολογικές και κοινωνικές. Η ανάγκη για αγάπη, φιλία και οικειότητα καθίσταται σημαντική, ενώ ανωτέρω η ανάγκη για προσωπική/κοινωνική αποδοχή και για αισθήματα επιτυχίας αποκτούν προτεραιότητα. Όπως και ο Carl Rogers, ο Maslow προσέδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην έννοια της αυτοπραγμάτωσης, που αποτελεί μία διαδικασία πλήρους ωρίμανσης και ανάπτυξης του ατόμου με στόχο να αξιοποιηθούν οι πλήρεις δυνατότητές του.

Πέντε Τύποι Αναγκών στην Ιεραρχική Πυραμίδα του Maslow 

 

Υπάρχουν πέντε διαφορετικά επίπεδα στην ιεραρχική πυραμίδα των αναγκών του Maslow:

1. Φυσιολογικές/Βιολογικές Ανάγκες - Σε αυτές τις ανάγκες συγκαταλέγονται οι πλέον βασικές που είναι απαραίτητες για την επιβίωση, όπως η ανάγκη για νερό, αέρα, τροφή και ύπνο. Ο Maslow θεωρούσε ότι οι συγκεκριμένες ανάγκες αποτελούν τις πιο βασικές  στην ιεραρχία καθώς όλες οι ανάγκες καθίστανται δευτερευούσης σημασία αν δεν ικανοποιηθούν πρωτίστως οι συγκεκριμένες φυσιολογικές/βιολογικές ανάγκες. 
2. Ανάγκες Ασφάλειας   — Σε αυτές τις ανάγκες συμπεριλαμβάνονται η ανάγκη για ασφάλεια και προστασία. Οι ανάγκες ασφάλειας είναι σημαντικές για την επιβίωση, αν και δεν είναι τόσο «απαιτητικές» όσο οι φυσιολογικές/βιολογικές ανάγκες. Παραδείγματα των αναγκών ασφάλειας συμπεριλαμβάνουν την επιθυμία για σταθερή απασχόληση, φροντίδα υγείας, ασφαλέστερες κοινότητες/γειτονιές και ικανοποιητικό επίπεδο στέγης.
3. Κοινωνικές Ανάγκες/Ανάγκες Κοινωνικής Αποδοχής  – Περιλαμβάνουν τις ανάγκες για την ικανοποίηση του αισθήματος του ανήκειν, της αγάπης και της οικειότητας/στοργής. Ο Maslow περιέγραψε αυτές τις ανάγκες ως λιγότερο βασικές από τις φυσιολογικές/βιολογικές και τις ανάγκες ασφάλειας. Σχέσεις όπως οι φιλίες, οι ρομαντικές σχέσεις, και οι οικογενειακές σχέσεις υποβοηθούν στην εκπλήρωση της ανάγκης για συντροφικότητα και αποδοχή, όπως και η συμμετοχή σε κοινωνικές, κοινοτικές ή/και θρησκευτικές ομάδες.
4. Ανάγκες Αυτοεκτίμησης - Έπειτα από την ικανοποίηση των τριών πρώτων επιπέδων αναγκών, οι ανάγκες αυτοεκτίμησης καθίστανται ολοένα και πιο σημαντικές. Αυτές περιλαμβάνουν όλα τα στοιχεία που έχουν αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση, την προσωπική αξία, την κοινωνική αναγνώριση και το αίσθημα επιτυχίας.
5. Ανάγκες Αυτοπραγμάτωσης – Αυτό είναι το υψηλότερο επίπεδο στην ιεράρχηση των αναγκών κατά τον Abraham Maslow. Η αυτοπραγμάτωση οδηγεί στην αυτοαντίληψη σχετικά με τις προσωπικές δυνατότητες, στην υψηλή προτεραιότητα που τίθεται στην προσωπική ανάπτυξη και στο έντονο ενδιαφέρον για την εκπλήρωση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου.

Ο Μάσλοου πίστευε,  πως ένα από τα βασικά κωλύματα ομαλής ανάληψης στην πυραμίδα αποτελεί η εκπαίδευση η οποία δυστυχώς όχι μόνο δεν βοηθά αλλά πολλές φορές και αναστέλει την αυτοπραγμάτωση. Μάλιστα ο Μάσλοου κάνει κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις στους εκπαιδευτικούς:

1. Πρέπει να διδάσκουμε τους ανθρώπους να είναι αυθεντικοί, να έχουν επίγνωση του εσωτερικού εαυτού τους και να ακούν τις φωνές των συναισθημάτων τους.

2. Πρέπει να διδάσκουμε τους ανθρώπους να υπερβαίνουν τα πολιτισμικά όρια τους και να γίνονται πολίτες του κόσμου (αυτό είχε πεί και ο Σωκράτης -Δεν είμαι Αθηναίος, δεν είμαι Έλληνας, είμαι πολίτης του κόσμου).

3. Πρέπει να βοηθάμε τους ανθρώπους να ανακαλύψουν την φωνή τους στην ζωή, το κάλεσμα, τo πεπρωμένο και την μοίρα τους. Αυτό ειδικότερα επικεντρώνεται στο να βρει κανείς την κατάλληλη καριέρα και σύντροφο στην ζωή.

4. Πρέπει να διδάξουμε τους ανθρώπους πως η ζωή είναι πολύτιμη, ότι υπάρχει χαρά που μπορεί να βρεθεί στην ζωή, και αν οι άνθρωποι είναι ανοιχτοί να δουν το καλό και την χαρά σε κάθε κατάσταση, αυτό δίνει αξία στην ίδια την ζωή.

5. Πρέπει να δεχτούμε κάθε άτομο όπως αυτή ή αυτός πραγματικά είναι και να βοηθήσουμε το άτομο να ανακαλύψει την εσωτερική του φύση. Από την πραγματική γνώση των κλίσεων και των περιορισμών μπορούμε να μάθουμε τι να χτίσουμε και ποιές δυνατότητες ήδη υπάρχουν εκεί. 

6. Πρέπει να σιγουρευτούμε πως οι βασικές ανάγκες του ατόμου θα ικανοποιηθούν. Αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη της ασφάλειας, του να ανήκεις και την εκτίμηση.

7. Πρέπει να αναζωογονήσουμε την συνείδηση, να διδάξουμε το άτομο να εκτιμά την ομορφιά και τα άλλα καλά πράγματα στην φύση και στην ζωή.

8. Πρέπει να διδάξουμε τους ανθρώπους ότι ο έλεγχος είναι κάτι καλό και η απόλυτη παράδοση στις παρορμήσεις κάτι κακό. Χρειάζεται έλεγχος για να βελτιώσεις την ποιότητα ζωής σε όλα τα επίπεδα.

9. Πρέπει να διδάξουμε τους ανθρώπους να παραβλέπουν τα ασήμαντα ζητήματα στην ζωή και να καταπιάνονται με τα σοβαρά. Αυτά είναι τα ζητήματα αδικίας, πόνου, δοκιμασίας, και θανάτου.

10. Πρέπει να διδάξουμε τους ανθρώπους να μπορούν να διαλέγουν με επιτυχία. Πρέπει να ασκείται κανείς στο να κάνει καλές επιλογές.

Άν λοιπόν η εκπαίδευση που λαμβάνουμε μέσα από την οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον καθώς και το σχολείο εμπεριέχει τα παραπάνω το άτομο έχει πολλές πιθανότητες να είναι ηθικό, δημιουργικό και να επικεντρώνει την ζωή και την ύπαρξη του στις ανάγκες της κορυφής της πυραμίδας. 

Και αν όχι;

Ο αγώνας ίσως να είναι πιο σκληρός και δύσκολος, η ανάβαση αργή και το κατρακύλημα πιο συχνό.

Ένα βίντεο με τον Αβραάμ Μάσλοου

Ψυχολογία 1/31/2015