Ο 3ος Αραβο-ισραηλινός πόλεμος, ή «ο Πόλεμος των Έξι Ημερών»

από την Μανιώ Μάνεση

Στη συνεχώς τεταμένη ατμόσφαιρα της Μέσης Ανατολής η κλιμάκωση της έντασης αποτελεί μία επαναλαμβανόμενη διαδικασία στο πέρασμα του χρόνου. Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ στις 14 Μαΐου 1948, σηματοδοτεί και την έναρξη των αραβο-ισραηλινών εχθροπραξιών. Λίγες ώρες αργότερα και αφού το νεοσύστατο κράτος έχει αναγνωριστεί από τις ΗΠΑ, πέντε γειτονικά αραβικά κράτη –Αίγυπτος, Ιορδανία, Ιράκ, Συρία, Λίβανος- επιχειρούν συντονισμένη στρατιωτική επίθεση εναντίον του. Ο 1^ος από μία σειρά αραβο-ισραηλινών πολέμων είναι γεγονός, το Μεσανατολικό ζήτημα που παραμένει ουσιαστικά ανεπίλυτο μέχρι σήμερα μπαίνει στη διεθνή πολιτική σκηνή…

Το Ισραήλ θα αναδειχθεί νικητής τόσο στον Α’ όσο και στον Β’ Αραβο-ισραηλινό πόλεμο, 1948 και 1956 αντιστοίχως, εδραιώνοντας σταδιακά τη θέση του στην περιοχή και συσπειρώνοντας εναντίον του τον αραβικό κόσμο. Η επίσημη λήξη του κάθε πολέμου δεν ισοδυναμούσε και με τερματισμό της έντασης…

Ισραηλινό όχημα κατευθύνεται προς το μέτωπο στα σύνορα με τη Συρία, παρακάμπτοντας κατεστραμένο συριακό άρμα μάχης — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Το 1967 ξεκινάει σειρά μεθοριακών επεισοδίων στα ισραηλινο-συριακά σύνορα. Η αμυντική συμφωνία Αιγύπτου – Συρίας, βάσει της οποίας η επίθεση στη μία χώρα από τρίτο, ισοδυναμούσε με επίθεση και στην άλλη, ενθαρρύνει τη Δαμασκό να κλιμακώσει την επιθετικότητα κατά του Ισραήλ. Ο Αιγύπτιος ηγέτης Νάσερ δεν επιθυμεί αντίστοιχη κλιμάκωση στα αιγυπτο-ισραηλινά σύνορα, την ώρα που τα άλλα αραβικά κράτη επιθυμούν την επίδειξη πυγμής κατά του Ισραήλ.

Ισραηλινό άρμα μάχης βάλλει κατά συριακών δυνάμεων στη συνοριακή γραμμή — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Από τα τέλη Μαΐου το κλίμα στην περιοχή είναι εκρηκτικό, φιλοπόλεμο. Οι αμερικανικές δυνάμεις, μετά από παράκληση του Νάσερ, έχουν εγκαταλείψει τα σύνορα του Ισραήλ. Ο Αιγύπτιος ηγέτης προειδοποιεί το Ισραήλ ότι θα είναι αντιμέτωπο με ολοκληρωτικό πόλεμο αν επιτεθεί στη χώρα του ή τη Συρία. Συγχρόνως ο Νάσερ προχωρά σε στρατιωτική συμμαχία με τον –εχθρό του παλαιότερα- βασιλιά της Ιορδανίας Χουσεΐν. Σύμφωνα με την Αίγυπτο, Συρία, Ιράκ, Κουβέιτ και Αλγερία είναι έτοιμοι για πόλεμο. Δηλώσεις Αράβων αξιωματούχων δυναμιτίζουν το κλίμα. Ο υπουργός Άμυνας της Συρίας ζητάει ένα «χτύπημα τιμωρίας» στο Ισραήλ δηλώνοντας ότι η χώρα του είναι έτοιμη να «ανατινάξει τη σιωνιστική ύπαρξη» ενώ ο αντιπρόεδρος του Ιράκ υποστηρίζει ότι «είναι καιρός να απαλλαγούμε από το σιωνιστικό καρκίνο».

Οι αραβικές αεροπορίες καταστράφηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά στο έδαφος, πριν προλάβουν να απογειωθούν — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Δευτέρα 5 Ιουνίου 1967, ώρα 07:45, το Ισραήλ ξεκινάει αιφνιδιαστική επίθεση, ουσιαστικά σε τρία μέτωπα. Αξιοποιώντας την τεχνολογική υπεροχή της αεροπορίας του και το ανεπαρκές σύστημα αεράμυνας των αραβικών χωρών, οι οποίες προετοίμαζαν την επίθεσή τους. Καταστρέφει σε λίγες ώρες τις αεροπορίες Αιγύπτου, Ιορδανίας, Συρίας. Συγχρόνως οι ισραηλινές δυνάμεις ξεκινούν την προέλασή τους στο Σινά και τη Λωρίδα της Γάζας.

Αιγυπτιακό αεροσκάφος κατεστραμένο στο έδαφος από τον αιφνιδιαστικό βομβαρδισμό του Ισραήλ — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Το Ισραήλ είναι ο μεγάλος νικητής του «Πολέμου των έξι ημερών». Μέσα σε έξι ημέρες, καταφέρνει να τριπλασιάζει τα εδάφη του με την προσάρτηση της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Δυτικής Όχθης, της Λωρίδας της Γάζας, της Χερσονήσου του Σινά και των Υψωμάτων του Γκολάν. Η Ιερουσαλήμ βρίσκεται υπό τον έλεγχό του και όπως λέει στους στρατιώτες του ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Μοσέ Νταγιάν, ο άνθρωπος που οδήγησε τους Ισραηλινούς στη νίκη, «επιστρέφουμε στον ιερότερο από τους ιερούς μας τόπους, για να μην τον αποχωριστούμε ποτέ ξανά».

O «μονόφθαλμος» Μοσέ Νταγιάν, στην πρώτη του συν/ξη Τύπου ως υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, λίγες μέρες πριν από τον Πόλεμο των Έξι Ημερών — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Αιχμάλωτοι Αιγύπτιοι στρατιώτες αναμένουν έλεγχο των στοιχείων τους — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Μεγάλος χαμένος αυτού του πολέμου, η Αίγυπτος. Ο στρατός και η αεροπορία της υπέστησαν συντριβή, αν και πρόβαλαν ισχυρή αντίσταση, τις πρώτες 72 ώρες. Οι ισραηλινές δυνάμεις κατέλαβαν τη Γάζα και περνώντας τη χερσόνησο του Σινά έφθασαν στη Διώρυγα του Σουέζ. Αλεξιπτωτιστές και μονάδες του ναυτικού έσπασαν το αιγυπτιακό μπλόκο του Κόλπου της Άκαμπα και του λιμανιού του Έλαθ.

Ισραηλινοί πανηγυρίζουν μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τα στρατεύματά τους — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Η Ιορδανία, η πρόσφατη σύμμαχος του Νάσερ, βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Σε λίγες ώρες η Ανατολική Ιερουσαλήμ, το οροπέδιο Ναμπλούς και η κοιλάδα του Ιορδάνη ήταν στα χέρια των Ισραηλινών.

Ισραηλινοί στρατιώτες περιφρουρούν το Τείχος των Δακρύων στην Ιερουσαλήμ, μετά την κατάληψή της από τις δυνάμεις τους — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Η μοναδική πληροφορία για την εικόνα αυτή είναι ότι έχει τραβηχτεί κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών — Φαίνεται, πάντως, Άραβες να έχουν για κρατούμενους άλλους Άραβες και τηλεοπτικά συνεργεία να καταγράφουν — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Στα βόρεια σύνορα τις τρεις πρώτες ημέρες η Συρία βομβαρδίζει αρκετές πόλεις στο Ισραήλ, ανακοινώνει την κατάληψη του Σηρ – Γιασουίζ και την προέλαση του Σαφάντ, το Ισραήλ ωστόσο το διαψεύδει. Οι ισραηλινές δυνάμεις απαντούν και μέχρι το τέλος της εβδομάδας έχουν καταλάβει τα υψίπεδα του Γκολάν, το ορμητήριο της Συρίας για τις επιθέσεις της στο Ισραήλ. Στρατιωτικοί παρατηρητές αναφέρουν ότι τα ισραηλινά τανκς θα μπορούσαν να είχαν φτάσει στη Δαμασκό, σταμάτησαν ωστόσο στο Ελ Κουντέιρα.

Την Κυριακή 11 Ιουνίου υπογράφεται παύση του πυρός.

Αιγύπτιοι αιχμάλωτοι πολέμου από τα Ισραηλινά στρατεύματα — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Αυτός ο πόλεμος ήταν ένας στρατιωτικός θρίαμβος του Ισραήλ, επιβεβαίωσε τη στρατιωτική υπεροχή του και άλλαξε τις γεωπολιτικές και δημογραφικές ισορροπίες στην περιοχή. Μία από τις συνέπειές του και η ριζοσπαστικοποίηση των Παλαιστινίων, μετά την αδυναμία των αραβικών χωρών να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις ισραηλινές δυνάμεις.

Άραβες πρόσφυγες διασχίζουν την κατεστραμένη γέφυρα Άλλενμπυ κοντά στην Ιεριχώ εγκαταλείποντας τη Δυτική Όχθη προς την Ιορδανία — Φωτ. Αρχείου / AP Photo

Την ίδια ώρα, στα κατεχόμενα από το Ισραήλ εδάφη βρίσκονται περισσότεροι από 1.000.000 Άραβες, στην πλειοψηφία τους Παλαιστίνιοι, ενώ περισσότεροι από 250.000 Παλαιστίνιοι κατέφυγαν στην Ιορδανία ως πρόσφυγες.

Στο διεθνές διπλωματικό επίπεδο οι ΗΠΑ και η Αίγυπτος διέκοψαν τις σχέσεις τους μετά την κατηγορία του Νάσερ ότι αμερικανικά αεροπλάνα επιτέθηκαν στη χώρα του, την οποία αρνήθηκε η Ουάσιγκτον. Ενισχύθηκε πάντως η σχέση ΗΠΑ – Ισραήλ, ενώ η Σοβιετική Ένωση ενίσχυσε την πολιτική επιρροή στην περιοχή και τη στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, εξοπλίζοντας τον αραβικό κόσμο.